در این مطلب از وبلاگ دانستنی های ترجمه مرکز خدمات ترجمه شما می خواهیم در مورد دیدگاه زبان شناسی در ترجمه مطالبی را شرح دهیم.
ترجمه فنی است که قدمت بسیار طولانی دارد ولی دیری نیست که این فن به صورت یک رشته رسمی در آمده است و به صورت یک علم با آن برخورد می شود.
امروزه ترجمه حتی پا را فراتر گذاشته و به عنوان یک فعالیت رسمی در جامعه شکل گرفته است. این رشته را می توان از دیدگاه های مختلفی بررسی کرد. در این مطلب می خواهیم دیدگاه زبان شناسی در ترجمه را برای شما شرح دهیم. با ما همراه باشید.
ترجمه شناسی یا مطالعات ترجمه رشته ای است که تقریبا از سال ۱۹۵۰ آغاز شد. پیش از جنگ جهانی اول، ترجمه در زمینه های مختلف در انحصار گروه های خاصی بود و مترجمان می بایست در خصوص ترجمه موضوع مورد نظر مهارت کافی داشتند. مثلا شعر ها توسط شعرا یا کتاب مقدس انجیل توسط کشیش ها ترجمه می شد.
اما پس از جنگ های جهانی اول و دوم و با گسترش روز افزون ارتباطات میان فرهنگ های متفاوت نیاز ترجمه به متون های دیگر رشته های غیر مذهبی و ادبی بیشتر شد و فن ترجمه به عنوان یک شغل در نظر گرفته شد. در ادامه به شرح دیدگاه زبان شناسی در ترجمه می پردازیم.
از سال ۱۹۵۰ سه گروه متخصص از ریاضی دانان، زبان شناسان و متخصصان منطق در زمینه یپروژه های ترجمه ماشینی شروع به کار کردند. حضور زبان شناسان به جای مترجمین در این پروژه به این دلیل بود که مطالعه ترجمه با زبان سر و کار دارد؛ پس می بایست این فن بر عهده زبان شناسان باشد نه مترجمین. از آن به بعد ترجمه در دپارتمان های زبان شناسی کاربردی به صورت یک رشته دانشگاهی مطالعه و تدریس شد.
در دهه ۶۰ اولین کتاب نظریه ترجمه، با عنوان یک نظریه ترجمه از دیدگاه زبان‌شناسی، به قلم کتفورد نوشته شد. کتفورد از شاگردان هیلیدی و از پیروان مکتب دستور سیستمیک بود. او با استفاده از مفاهیم و اصطلاحات سیستمیک و همچنین وضع کردن مفاهیم و اصطلاحات جدید به توصیف انواع مختلف ترجمه پرداخت و همچنین تعاریف تازه ای مطابق با دستورات سیستماتیک را جایگزین اصطلاحات متداول قدیمی کرد.
به طور مثال ترجمه آزاد معمولا به ترجمه ای می گویند که از نظر مفهوم چندان به متن اصلی وفادار نباشد اما کتفورد در نظریه خود ترجمه آزاد را ترجمه ای بیان کرده است که به مرتبه دستوری مقید نباشد. مثلا اگر در ترجمه ای کلمه را به عبارت ترجمه کنیم یا عبارت به کلمه ترجمه شود چون مرتبه دستوری رعایت نشده است پس یک ترجمه آزاد محسوب می شود.
کتفورد در سرتاسر کتاب خود بیشتر به تجزیه و تحلیل فرم می پردازد زیرا نظریه او عمدتا برای ترجمه ماشینی طراحی شده است و به دلیل این که ماشین درکی از معنا ندارد او تلاش می کند با تحلیل فرم، معنا را هم به دست آورد.
در همین زمان نظریه یوجین نایدا یکی از پر طرفدار ترین نظریه ها در قرن بیستم بود. مهمترین قسمت نظریه او مربوط به تحلیل دستوری و گشتر زدایی است که در کتاب نظریه و عمل در ترجمه آورده شده است.
اولین مکتب ترجمه شناسی که در دهه ۷۰ در دانشگاه لایپزیگ تاسیس شد مکتب لایپزیگ بود. نیوبرت، رایس ،کاده و کُلِر از موسسان و پیروان این مکتب بودند که همه آن ها از زبان شناسی به ترجمه روی آورده بودند و از منظر زبان شناسی به ترجمه نگاه می کردند. مهمترین ثمراتی که این مکتب داشت بر پیشرفت فن ترجمه داشت ارائه تعریف های متفاوت از مفهوم معادل و سطوح آن در متون علمی و تخصصی بود که خود چندین طبقه بندی را در این حوزه پدید آورد.
زبان شناسی و ترجمه شناسی را مفهوم معنا به یکدیگر نزدیک کرد. مفهوم ترجمه همیشه با معادل کلمات سر و کار دارد و معادل همواره با معانی کلمات در تامل است. علم زبان شناسی به معنا پرداخت و آن را در سطح کلمه، جمله، متن و گفتمان بررسی کرد.
بسیاری از زبان شناسانی که در حوزه ترجمه کار می کنند رابطه زبان شناسی و ترجمه را رابطه ای یک طرفه دانسته اند و معتقد بودند که راه مطالعه، بررسی و تدوین نظریه ترجمه از طریق علم زبان شناسی و یافته های آن در زمینه ترجمه میسر خواهد بود. اما تعداد کمی از آن ها این رابطه را دو طرفه دانسته اند.
فیلمور از ساپیر می‌گوید که در سال ۱۹۲۱ یک جمله انگلیسی را به صورت چندین ترجمه به کار گرفت تا نشان دهد زبان های متفاوت راهکار های بسیاری برای بیان کردن مفاهیم در قالب واژه و دستور دارند.
همین طور یاکوبسن (۱۹۵۹) می گوید:” مقایسه زبان ها مستلزم بررسی ترجمه پذیری متقابل آن ها است و علم زبان شناسی باید پیوسته به ارتباط بین زبانی یا به عبارتی به ترجمه توجه داشته باشد”.
ارتباط بین ترجمه شناسی و زبان شناسی ارتباطی متقابل است. در رشته های امروزی ترجمه محدود به مفاهیمی چون «معادل» یا جایگزینی متنی از یک زبان مبدا به زبان مقصد نیست، بلکه فرآیندی است که با تاریخ و جامعه و مناسبات قدرت در ارتباط است.
ترجمه فنی بسیار حساس و در خور توجه است. در طول تاریخ این فن ترجمه بود که فرهنگ ها را به هم معرفی کرد و پنجره هایی رو به دنیای بیرون برای جوامع پدید آورد.
این که در طول تاریخ متخصصان از رشته های مختلف سعی در تبیین و تثبیت جایگاه ترجمه داشتند، خیلی هم تعجب بر انگیز نیست. به هر حال، ترجمه یکی از راه های تداوم و بقای علوم در جوامع است.
در این مطلب سعی کردیم موضوعاتی را در رابطه با دیدگاه زبان شناسی در ترجمه برای شما گرد آوری کنیم. امیدواریم از خواندن این نوشته لذت برده باشید.
برای ثبت آنلاین سفارش ترجمه، از این قسمت وارد شوید.
دیدگاهتان را بنویسید